Η Ιεράπετρα σήμερα ανήκει στις παραγωγικότερες περιοχές της χώρας. Πηγή του πλούτου της είναι ο τουρισμός αλλά και η παραγωγή οπωροκηπευτικών, λουλουδιών και ελαιολάδου. Αποτελεί κύριο οικονομικό και εμπορικό κέντρο του Νομού καθώς είναι εμπορικό κέντρο εξαγωγής αγροτικών προϊόντων προς την Ευρώπη.
Μέχρι το 1965 ήταν μία φτωχή επαρχιακή πόλη με την τυπική αγροτοκτηνοτροφική οικονομία της Κρήτης οπότε και ήρθε στην Ιεράπετρα ο νεαρός Ολλανδός γεωπόνος, Πολ Κούπερς. Παιδί φτωχής πολύτεκνης οικογένειας, σπούδασε γεωπονία με δαπάνες της Εκκλησίας και με την υποχρέωση να προσφέρει δωρεάν τις υπηρεσίες του για ένα χρόνο σε μια υπανάπτυκτη περιοχή. Επέλεξε την Ιεράπετρα γιατί διέβλεψε ότι το εύκρατο κλίμα της και το εύφορο έδαφός της ήταν ό,τι έπρεπε για τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες που αναπτύσσονταν εκείνη την εποχή. Οι κάτοικοι στην αρχή τον αντιμετώπισαν με δυσπιστία αλλά αυτός δεν έχασε το κουράγιο του. Μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια, όλη η νότια ακτή της Κρήτης σκεπάστηκε από θερμοκήπια και υπήρξε αξιοσημείωτη άνοδος του εισοδήματος, αλλά ο Κούπερς δεν έζησε για να δει την επιτυχία του οράματος του: σκοτώθηκε το 1968 σε τροχαίο ατύχημα. Οι κάτοικοι της Ιεράπετρας του έστησαν ένα λαμπρό ανδριάντα ανάμεσα στα θερμοκήπια, εκεί όπου ο ίδιος φύτεψε το σπόρο του σημερινού τους πλούτου.
Η είσοδος στην περιοχή του Δήμου Ιεράπετρας είναι θαυμάσια. Στη διαδρομή συναντούμε την αρχαία πόλη Γουρνιά με τα μικρά σπιτάκια της και αγναντεύουμε σε κάποια πλαγιά τη Μονή Φανερωμένη. Στην κοιλάδα βλέπουμε δεξιά και αριστερά τα χωριά Καβούσι, Βασιλική, Μοναστηράκι, απέναντι από το όποιο ανοίγεται το φαράγγι του «Χά», Πάνω και Κάτω Χωριό, Επισκοπή, Κεντρί και Βαινιά. Άλλα χωριά της Επαρχίας είναι η Ανατολή, ο Άγιος Ιωάννης, η Καλαμαύκα, η Μακρυλιά, οι Καλόγεροι, οι Μεσελέροι κ.α.
Πρωτεύουσα του Δήμου είναι η Ιεράπετρα, η μεγαλύτερη πόλη του Νομού, η νοτιότερη της Ελλάδας και από τις πιο μαγευτικές της Κρήτης. Εκτείνεται σε μεγάλη έκταση, έχει οικονομική ευρωστία και το γλυκό της κλίμα την κάνει κέντρο τουρισμού και χειμερινού ακόμη. Είναι έδρα του Μητροπολίτη Ιεραπύτνης και Σητείας, έχει αξιόλογο μουσείο, ενετικό φρούριο, και άλλα αξιοθέατα. Εδώ διατηρείται και το σπίτι που διανυκτέρευσε ο Μ. Ναπολέων, όταν επέστρεφε από την εκστρατεία του στην Αίγυπτο. Στην Επαρχία Ιεράπετρας ανήκει και το Γαϊδουρονήσι (Χρυσή). Ο προϊστορικός αυτός συνοικισμός ήταν γεωργικό και βιομηχανικό κέντρο. Αλλά και ολόκληρη η περιοχή του κόλπου Μεραμπέλλου υπήρξε κοιτίδα αρχαίου πολιτισμού. Άλλες αρχαίες πόλεις της Επαρχίας είναι η Ιεράπυτνα, η Ώλερος, η Μάλλα, το Μύρτος κλπ