1. Εισαγωγή
Ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (International Standards Organization, ISO) ορίζει την έννοια της ποιότητας, ως το σύνολο των ιδιοτήτων και των χαρακτηριστικών ενός προϊόντος, τα οποία του προσδίδουν τη δυνατότητα να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του καταναλωτή. Είναι δηλαδή το σύνολο των ιδιοτήτων και των χαρακτηριστικών του προϊόντος (ή υπηρεσίας) που εξυπηρετούν καθορισμένες ή υπονοούμενες ανάγκες.
Μία από τις βασικές παραμέτρους που χαρακτηρίζουν και επηρεάζουν την ποιότητα των τροφίμων είναι η ασφάλεια. Είναι πρωταρχικής σημασίας παράγοντας της ποιότητας των τροφίμων και αφορά την προστασία της υγείας του καταναλωτή.
Το αυξημένο ενδιαφέρον για την ασφάλεια των τροφίμων οφείλεται κατά κύριο λόγο στην προστασία της δημόσιας υγείας και δευτερευόντως στις επιπτώσεις που έχει στα εισοδήματα των αγροτών και των μεταποιητών, στις τιμές των προϊόντων, στις επιλογές των καταναλωτών, στην ισχύ της εθνικής οικονομίας και στην Διεθνή ανταγωνιστικότητα των συστημάτων τροφίμων.
Η ασφάλεια των τροφίμων αποτελεί ηθική και νομική υποχρέωση του παρασκευαστή και των δημόσιων αρχών αλλά είναι και απαίτηση του καταναλωτή.
2. Στόχος του Εργαστηρίου Ποιοτικού Ελέγχου Τροφίμων (ΕΠΕΤ)
Στόχος του ΕΠΕΤ είναι η άρτια επιστημονική και ολοκληρωμένη υποστήριξη της ποιότητας των τροφίμων που παράγονται, επεξεργάζονται ή διακινούνται στον πρωτογενή τομέα (γεωργική παραγωγή) και στον δευτερογενή τομέα (επιχειρήσεις τροφίμων, μαζική εστίαση κτλ), μέσω ανάλυσης, ανάπτυξης, εφαρμογής και παρακολούθησης Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας (πχ EUREPGAP, HACCP, ISO 9000 και ISO 14000).
Το ΕΠΕΤ φιλοδοξεί να αποτελέσει τον πρώτο δημόσιο φορέα που σε συνεργασία με τον αγρότη-παραγωγό αλλά και τον επιχειρηματία τροφίμων, θα αναπτύξει την καινοτόμο δράση: εισαγωγή και υιοθέτηση της ολοκληρωμένης διασφάλισης της ποιότητας στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, προασπίζοντας την δημόσια υγεία, αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και συμβάλλοντας στην προσέγγιση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στα πραγματικά προβλήματα των παραγωγών-επιχειρήσεων τροφίμων.
Σκοπός του Εργαστηριού Ποιοτικού Έλεγχου Τροφίμων (ΕΠΕΤ)
Πρωταρχικός σκοπός του ΕΠΕΤ είναι η άρτια και ολοκληρωμένη κατάρτιση των φοιτητών σε θέματα ποιότητας, ασφάλειας και υγιεινής των τροφίμων, συμβάλλοντας στην διαμόρφωση στελεχών που θα κλιθούν να παίξουν σημαντικό ρόλο σε επιχειρήσεις τροφίμων στον τομέα του marketing και του management, μέσω της ασφαλούς και επιτυχής εφαρμογής της ποιότητας στην επιχείρηση, από το στάδιο της αξιολόγησης του προμηθευτή και της προμήθειας των πρώτων υλών μέχρι και την διανομή και διαφήμιση του προϊόντος. Η ποιότητα και η ασφάλεια του τροφίμου είναι καθοριστικοί παράγοντες για την βιωσιμότητα και ανταγωνιστικότητα μιας επιχείρησης τροφίμων.
Συμπληρωματικά το ΕΠΕΤ μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό μοχλό στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των πρώιμων κηπευτικών στην ευρύτερη περιοχή της Ιεράπετρας. Η ανάπτυξη του εργαστηρίου και η στελέχωση του με το κατάλληλο εκπαιδευτικό – ερευνητικό προσωπικό μπορεί να συμβάλει στην δημιουργία ενός καινοτόμου κέντρου ποιότητας που θα αποφέρει σημαντική προστιθέμενη αξία στα τοπικά προϊόντα μέσω της πιστοποίησης της ποιότητας τους. Το ΕΠΕΤ μπορεί να αποτελέσει τον πρώτο Δημόσιο Φορέα στην Ελληνική Επικράτεια που σε συνεργασία με τον αγρότη – παραγωγό αλλά και τον επιχειρηματία τροφίμων θα εισάγει την καινοτόμο δράση : εισαγωγή και υιοθέτηση της ολοκληρωμένης διασφάλισης της ποιότητας στον πρωτογενή τομέα (χωράφι) αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα των τοπικών προϊόντων διασφαλίζοντας παράλληλα την Δημόσια Υγεία. Τα τοπικά προϊόντα μέσω των αναλύσεων αλλά και της ανάπτυξης συστημάτων διασφάλισης ποιότητας μπορούν να πιστοποιηθούν για την ασφάλεια, την υγιεινή και την ποιότητα τους. Αποκτούν έτσι μια προστιθέμενη αξία που τα καθιστά ιδιαίτερα ανταγωνιστικά στην Ελληνική αλλά και στην Διεθνή αγορά.
Η δράση του ΕΠΕΤ διασφαλίζει την δουλειά και το προϊόν του τοπικού παραγωγού, αυξάνει την ανταγωνιστικότητα των τοπικών προϊόντων, υποστηρίζει την τοπική οικονομία, διασφαλίζει την εμπιστοσύνη του καταναλωτή, προάγει την Δημόσια Υγεία και ενισχύει την έρευνα και την προσέγγιση του ακαδημαϊκού χώρου στα προβλήματα της αγοράς.
Το ΕΠΕΤ μπορεί επίσης να αποτελέσει κέντρο μεταφοράς τεχνογνωσίας στον Ελληνικό ή στον ευρύτερο Μεσογειακό χώρο όπου παράγονται παρόμοια προϊόντα κάτω από όμοιες περιβαλλοντικές συνθήκες.
3. Πεδίο Δράσης του Εργαστηρίου Ποιοτικού Ελέγχου Τροφίμων (ΕΠΕΤ)
Το ΕΠΕΤ θα δραστηριοποιηθεί στον ευρύτερο χώρο της Ιεράπετρας στην πρώτη φάση ανάπτυξης του. Θα ασχοληθεί με την παροχή συστημάτων διασφάλισης ποιότητας και με την παρακολούθηση της επιτυχούς τους εφαρμογής μέσω σχετικών χημικών και μικροβιολογικών εργαστηριακών αναλύσεων. Αναλυτικά θα παρέχει :
3.1 Εργαστηριακές Αναλύσεις
Χημικές αναλύσεις τροφίμων (έλεγχος υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων)- Χημικές αναλύσεις τροφίμων (έλεγχος υπολειμμάτων αντιβιοτικών)
- Μικροβιολογικές αναλύσεις τροφίμων (έλεγχος παρουσίας αλλοιογόνων-παθογόνων μικροοργανισμών)
- Μικροβιολογικές αναλύσεις δειγμάτων επιφανειών-αέρα
- Μικροβιολογικές αναλύσεις υδάτων (πόσιμων, εμφιαλωμένων και υδάτων αναψυχής)
- Αναλύσεις θρεπτικής αξιολόγησης τροφίμων (σε επόμενο στάδιο)
3.2 Σχεδιασμός Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας
- Συστήματα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στην Γεωργική Παραγωγή (EUREPGAP)
- Συστήματα Διασφάλισης Υγιεινής Τροφίμων (HACCP)
- Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας (ISO 9000)
- Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ISO 14000)
3.3 Έρευνα και Ανάπτυξη (Research and Development) - Υποστήριξη Αποφάσεων Επιχειρήσεων
- Σχεδιασμός και υλοποίηση μελετών προσομοίωσης για την ασφάλεια τροφίμων, χρόνου ζωής τροφίμων, σχεδιασμός νέων προϊόντων τροφίμων, μελέτες επικινδυνότητας παραγωγικής διαδικασίας τροφίμων καθώς και μελέτες επίδρασης της κατανάλωσης τροφίμων στον πληθυσμό.
- Επιτήρηση και αξιολόγηση της παραγωγικής διαδικασίας επιχειρήσεων τροφίμων (auditing).
3.4 Διαφήμιση και Προώθηση
- Σε συνεργασία με το Τμήμα Εμπορίας και Διαφήμισης της Ιεράπετρα, θα μπορούν να εκπονηθούν οικονομοτεχνικές μελέτες βιωσιμότητας επενδυτικών κινήσεων παραγωγής, συσκευασίας και διακίνησης προϊόντων καθώς και οργάνωσης διαφημιστικών πακέτων για την προώθηση των προϊόντων στην εσωτερική αλλά και στην ευρωπαϊκή αγορά.
3.5 Εκπαίδευση
- Εκπαίδευση σε θέματα ποιότητας τροφίμων (σε παραγωγούς και εργαζόμενους επιχειρήσεων τροφίμων).
- Ενημέρωση επιχειρήσεων για τις απαιτήσεις της νομοθεσίας.
3.6 Εκπαιδευτική και Ερευνητική Δραστηριότητα
- Παροχή εργαστηριακών μαθημάτων, όπως προκύπτει από τον οδηγό σπουδών, για το τμήμα της Ιεράπετρας αλλά και για άλλα τμήματα του ΤΕΙ Κρήτης (εφόσον χρειαστεί).
- Παροχή Πρακτικής Εργασίας σε σπουδαστές των τμημάτων του ΤΕΙ Κρήτης (Εμπορίας και Διαφήμισης Ιεράπετρας, Διατροφής και Διαιτολογίας Σητείας, Γεωπονικής Ηρακλείου κτλ)
- Συμμετοχή σε Κρατικά ή Ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας.